Kiedy leczenie onkologiczne dobiega końca, pojawia się pytanie: co dalej? Dla wielu osób celem staje się powrót do „normalności”, a istotnym elementem tej normalności jest powrót do aktywności zawodowej. Powrót do pracy po chorobie nowotworowej to nie tylko odzyskanie stabilności finansowej, ale przede wszystkim odzyskanie ważnej części życia, poczucia kontroli i nadziei na przyszłość.
Zanim podejmiesz decyzję o powrocie do pracy, zadaj sobie kilka pytań
- Jakie są moje obecne ograniczenia fizyczne i poznawcze?
- Ile godzin jestem w stanie pracować bez nadmiernego wyczerpania?
- Czy moja praca wymaga dużej koncentracji, wysiłku fizycznego, odporności na stres?
- Co jeśli nie będę już w stanie fizycznie wykonywać tej pracy?
- Czy jestem gotowy na ewentualne zmiany w wyglądzie lub kondycji?
- Jakie wsparcie mogę uzyskać od pracodawcy, współpracowników, rodziny?
- Co jeśli moi koledzy nie będą mnie postrzegać tak samo?
- Czy powrót do tej samej pracy jest dla mnie najlepszą opcją, czy może warto rozważyć zmianę ścieżki zawodowej?
Trudności w powrocie do pracy
- Przewlekłe zmęczenie (fatigue): Jeden z najczęstszych i najbardziej uciążliwych skutków, który może utrzymywać się miesiącami, a nawet latami, znacząco obniżając wydajność.
- Dolegliwości bólowe i dyskomfort: Neuropatie, bóle stawów, mięśni, czy blizny po operacjach mogą ograniczać zdolności fizyczne.
- Osłabienie odporności: Zwiększona podatność na infekcje skutkująca częstszymi zwolnieniami.
- Zmiany w wyglądzie: Wypadanie włosów, zmiany wagi, blizny – mogą wpływać na samoocenę i poczucie komfortu w środowisku pracy.
- „Chemo-mózg” (chemo brain / brain fog): Trudności z pamięcią, koncentracją, wielozadaniowością, szybkością przetwarzania informacji.
- Lęk przed nawrotem: Utrudnia planowanie przyszłości i angażowanie się w długoterminowe projekty.
- Depresja, lęk, dystres: Mogą wpływać na motywację, interakcje społeczne i zdolność do radzenia sobie ze stresem.
- Obniżona samoocena: Poczucie, że choroba odebrała kompetencje i sprawność.
- Brak zrozumienia lub dyskryminacja ze strony pracodawcy/współpracowników: Obawy o absencje, wydajność, niezręczność w kontaktach.
- Brak elastyczności pracy: Niemożność dostosowania godzin, zakresu obowiązków czy warunków pracy.
- Luka w CV: Okres nieobecności w pracy może być trudny do wyjaśnienia.
- Zmieniające się priorytety: Pacjent może mieć inne wartości i oczekiwania wobec pracy niż przed chorobą.
- Wcześniejsze zadowolenie z pracy: Niskie zadowolenie z pracy przed chorobą może zmniejszać motywację do powrotu.
Powody, dla których osoby po chorobie nowotworowej decydują się na powrót do aktywności zawodowej
- Stabilność finansowa: Długotrwałe leczenie wiąże się z ogromnymi kosztami, zarówno bezpośrednimi (leki, wizyty, rehabilitacja), jak i pośrednimi (utrata dochodów). Powrót do pracy pozwala na odbudowanie budżetu domowego, spłatę zobowiązań i odzyskanie niezależności finansowej, która mogła zostać nadszarpnięta przez chorobę.
- Poczucie “normalności”: Choroba nowotworowa często przewraca życie do góry nogami, zaburzając poczucie tożsamości i celu. Praca, będąca przed chorobą stałym elementem codzienności, staje się symbolem powrotu do normalności. Pozwala na nowo poczuć się „sobą”, nie tylko „pacjentem”.
- Struktura i rutyna: Leczenie często wiąże się z nieregularnym trybem życia, wizytami w szpitalu i brakiem stałej rutyny. Powrót do pracy wprowadza uporządkowany harmonogram dnia, co może być bardzo stabilizujące i pomaga w walce z poczuciem chaosu.
- Samodzielność i sprawczość: Możliwość samodzielnego zarabiania i bycia produktywnym pomaga odzyskać utracone w czasie choroby poczucie kontroli nad własnym życiem i sprawczości. To ważne dla odbudowy samooceny.
- Relacje społeczne: Praca to środowisko społeczne. Pozwala na ponowne nawiązanie kontaktu ze współpracownikami, budowanie relacji i uczestnictwo w życiu zespołu. To przeciwdziała poczuciu izolacji, które często towarzyszy chorobie.
- Odwrócenie uwagi od choroby: Skupienie się na obowiązkach zawodowych, nowych projektach czy wyzwaniach może pomóc odwrócić uwagę od lęku przed nawrotem, dolegliwości fizycznych czy ciągłego myślenia o chorobie. Praca staje się „terapią zajęciową”.
- Poczucie bycia potrzebnym: Wykonywanie zadań, osiąganie sukcesów i bycie docenianym w pracy wzmacnia poczucie własnej wartości i świadomość bycia użytecznym członkiem społeczeństwa.
- Rozwój osobisty i zawodowy: Dla wielu osób praca to także przestrzeń do rozwijania swoich umiejętności, zdobywania nowej wiedzy i realizowania ambicji zawodowych, co jest istotne dla poczucia spełnienia.
- Poprawa zdrowia psychicznego: Badania konsekwentnie pokazują, że osoby po chorobie nowotworowej, które wracają do pracy, często doświadczają niższych poziomów lęku, depresji i ogólnego dystresu psychicznego w porównaniu do tych, którzy pozostają bezrobotni. Aktywność zawodowa sprzyja lepszemu samopoczuciu psychicznemu.
Planowanie powrotu do pracy
- Indywidualny plan : Jeśli masz taką możliwość porozmawiaj z lekarzem prowadzącym, być może też z psychologiem, doradcą zawodowym i wspólnie stwórzcie plan powrotu do aktywności zawodowej.
- Stopniowy powrót do pracy: Rozważ rozpoczęcie od niepełnego etatu, elastycznych godzin, pracy zdalnej, jeśli to możliwe.
- Otwarta komunikacja z pracodawcą: Poinformuj o swoich potrzebach i ograniczeniach. Omówcie możliwe dostosowania stanowiska pracy (np. ergonomiczne krzesło, dodatkowe przerwy, mniej stresujące obowiązki). Pamiętaj o swoich prawach.
- Monitoruj samopoczucie: Planuj przerwy w pracy, deleguj zadania, dbaj o odpowiednią ilość snu i odpoczynku po pracy.
- Dostosowania w przypadku problemów poznawczych: Twórz listy zadań, używaj przypomnień, minimalizuj rozpraszacze, skupiaj się na jednym zadaniu naraz.
- Edukacja otoczenia: Jeśli czujesz się komfortowo, możesz wyjaśnić współpracownikom swoje potrzeby, aby zwiększyć ich zrozumienie i wsparcie.
Źródła:
- Bains, M., Yarker, J., Amir, Z., Wynn, P., & Munir, F. (2012). Helping cancer survivors return to work: what providers tell us about the challenges in assisting cancer patients with work questions. Journal of Occupational Rehabilitation, 22, 71-77.
- Bilodeau, K., Tremblay, D. i Durand, MJ (2019). Powrót do pracy po leczeniu raka piersi: odbudowa wszystkiego pomimo poczucia „pomiędzy”. European Journal of Oncology Nursing , 41 , 165-172.
- Campagna, M., Loscerbo, R., Pilia, I., & Meloni, F. (2020). Return to work of breast cancer survivors: perspectives and challenges for occupational physicians. Cancers, 12(2), 355.
- Starnoni, D., Berthiller, J., Idriceanu, T. M., Meyronet, D., d’Hombres, A., Ducray, F., & Guyotat, J. (2018). Returning to work after multimodal treatment in glioblastoma patients. Neurosurgical focus, 44(6), E17.
- Zecena Morales, C., Lisy, K., McDowell, L., Piper, A., & Jefford, M. (2023). Return to work in head and neck cancer survivors: a systematic review. Journal of Cancer Survivorship, 17(2), 468-483.
