Zespół przewlekłego zmęczenia w chorobie nowotworowej (CFR) – jest to subiektywnie odczuwane przez pacjenta poczucie stale utrzymującego się zmęczenia fizycznego, emocjonalnego i poznawczego. Uczucie zmęczenia nie ustępuje po odpoczynku czy śnie.
Według dostępnych danych przewlekłe zmęczenie może dotyczyć 80% pacjentów leczonych z powodu choroby nowotworowej, a niektóre dane mówią, że nawet 100%. Poza tym zespół przewlekłego zmęczenia może dotyczyć nie tylko pacjentów, którzy aktualnie są w trakcie leczenia, ale również pacjentów, którzy leczenie już zakończyli.
Przyczyn pojawienia się zespołu przewlekłego zmęczenia jest bardzo wiele, jest to bardzo złożony problem, wśród najczęściej wymienianych przyczyn znajdują się:
- sama choroba nowotworowa
- leczenie onkologiczne
- skutki uboczne leczenia
- doświadczanie bólu
- zaburzenia snu
- inne niż nowotwór problemy zdrowotne (np. problemy z tarczycą, cukrzyca)
- brak apetytu,
- anemia
- psychologiczne konsekwencje choroby nowotworowej (np. obniżenie nastroju, depresja, doświadczanie trudnych emocji, rozdrażnienie)
Objawy przewlekłego zmęczenia w chorobie nowotworowej:
- poczucie braku energii
- poczucie braku siły
- większe zapotrzebowanie na odpoczynek
- trudności z koncentracją, pamięcią, myśleniem, podejmowaniem decyzji
- problemy z wykonywaniem min. codziennych czynności, np. ubieraniem się
- trudności ze snem
- zawroty głowy
- nawet po niewielkim wysiłku pojawiająca się zadyszka, poczucie braku tchu
- utrata zainteresowania przyjemnymi aktywnościami
- rozdrażnienie, trudności w radzeniu sobie z emocjami
Aby pomóc pacjentowi, u którego zdiagnozowano zespół przewlekłego zmęczenia stosujemy postępowanie według „Sześciu E”:
- Edukacja – dotycząca objawów i tego, co obecnie dzieje się z pacjentem, edukacja w zakresie przyczyn wystąpienia zmęczenia,
- Energy conservation – dostosowanie codziennego funkcjonowania do możliwości pacjenta, racjonalne wykorzystywanie zasobów energetycznych,
- Exercises – angażowanie się w ćwiczenia fizyczne dopasowane do stanu i możliwości pacjenta,
- Energy restoration – zadbanie o możliwość regeneracji,
- Easing stres – zmniejszanie, łagodzenie stresu związanego z chorobą i jej leczeniem,
- Eating well – odpowiednie odżywianie, właściwie zbilansowane, dostosowane do potrzeb pacjenta.
Zdiagnozowanie zespołu przewlekłego zmęczenia wymaga spojrzenia na pacjenta całościowo i oceny różnych aspektów funkcjonowania. Ważne, aby zgłosić lekarzowi prowadzącemu niepokojące objawy. Lekarz będzie mógł zlecić niezbędne badania i wprowadzić właściwe, wielotorowe leczenie pacjenta.
Źródła:
- Zespół przewlekłego zmęczenia i chorych z rozpoznaniem nowotworu złośliwego, K. Golon, B. Karczmarek-Borowska, Problemy Nauk Stosowanych, 2017, Tom 6, s. 127 – 134
- http://www.ludziedlaludzi.pl/zmeczenie_choroba_nowotworowa.html
- https://www.macmillan.org.uk/_images/Tiredness_fatigue_combined_POLISH_tcm9-275897.pdf
- Zespół przewlekłego zmęczenia u chorych na nowotwory poddawanych chemioterapii, Marek Z. Wojtukiewicz, Zbigniew Sawicki, Ewa Sierko, Anna Kieszkowska-Grudny, NOWOTWORY Journal of Oncology • 2007 • volume 57
